Sportiviteit en respect
Sportiviteit en respect beslaat een breed terrein, enerzijds gaat het over het op een eerlijke manier bedrijven van de sport, anderzijds – en misschien nog wel belangrijker – het creëren van een veilig sportklimaat. Veilig in die zin dat iedereen zich lichamelijk en geestelijk goed moet voelen binnen de georganiseerde (winter)sport.
Wat is grensoverschrijdend gedrag?
Sporten en grensoverschrijdend gedrag. Ze zouden geen enkele relatie met elkaar moeten hebben, maar helaas is dat niet waar. Ook binnen de sportwereld vinden incidenten plaats, variërend van seksueel getinte opmerkingen tot aanrandingen, pesten, bedreigingen, discriminatie, mishandeling en belediging.
Met grensoverschrijdend gedrag bedoelen we omgangsvormen die door de persoon die het ondergaat als gedwongen en/of ongewenst worden ervaren. Grensoverschrijdend gedrag in de sport is elke vorm van gedrag of toenadering, in verbale, non-verbale, digitale of fysieke zin, die:
- door de persoon die het ondergaat als gedwongen en/of ongewenst wordt ervaren
en/of - als doel of gevolg heeft de waardigheid van de persoon aan te tasten
én - plaatsvindt onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met het
beoefenen van de sport waar de spelregels/reglementen niet in voorzien.
In het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende, sociaal onveilige of kwetsende situatie wordt gecreëerd, waaronder mede begrepen seksueel misbruik, discriminatie, pesten, mishandeling.
Wanneer we het hebben over grensoverschrijdend gedrag is de ervaring van de sporter leidend. Dit wil zeggen dat wanneer een sporter zegt ongewenst gedrag te ervaren, deze uiting serieus genomen moet worden. Globaal gezien onderscheiden we de volgende gedragingen als grensoverschrijdend gedrag:
1. Seksuele intimidatie
Onder seksuele intimidatie wordt verstaan: enige vorm van ongewenst verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele connotatie (duiding) dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van de persoon wordt aangetast, in het bijzonder wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd. Onder seksuele intimidatie, zoals vermeld in lid 1, zijn mede begrepen de in de artikelen 239 t/m 250 (Titel XIV: Misdrijven tegen de zeden) van het Wetboek van Strafrecht strafbaar gestelde feiten (bron: blauwdruk SI).
Cijfers en feiten: Op het gebied van seksuele intimidatie zijn inmiddels vele bonden actief en er zijn veel preventieve en repressieve instrumenten in de sport. De precieze aantallen incidenten van seksuele intimidatie in de sport zijn niet bekend. Bij het Vertrouwenspunt Sport van NOC*NSF worden jaarlijks tussen de 80-100 meldingen van seksuele intimidatie geregistreerd. Dit is geen goede weergave van het werkelijk aantal incidenten, dat ligt zeker hoger. Meldingen van seksuele intimidatie gaan jaarlijks vanuit gemiddeld 20 verschillende takken van sport. In 70 procent van de meldingen is het slachtoffer een vrouw, in 30 procent een man. De aard van de meldingen varieert van verbale intimidatie en niet-functionele of ongewilde aanrakingen tot aanranding, verkrachting en langdurig seksueel misbruik. Een derde van alle meldingen bestaat uit deze laatste drie categorieën. Van deze slachtoffers is 95 procent jonger dan 20 jaar en 60 procent zelfs jonger dan 16 jaar. In bijna alle gevallen van seksuele intimidatie bij vrouwen/meisjes en mannen/jongens wordt een mannelijke begeleider beschuldigd.
» Klik hier voor meer informatie over het tegengaan van seksuele intimidatie in de sport
2. Pesten
Pesten betreft alle vormen van intimiderend gedrag met een structureel/herhalend karakter waarbij één of meer personen proberen een andere persoon fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen, waarbij de andere persoon zich niet kan verdedigen tegen dit gedrag. Een relatief nieuwe manier van pesten is het digitaal pesten.
3. Bedreigen
Pesten, discriminatie en/of belediging wordt bedreigen wanneer de andere persoon er bang van wordt en het een gevoel van onveiligheid veroorzaakt. In tegenstelling tot pesten is bedreiging wél strafbaar. Aan bedreiging hoeft niet altijd stelselmatig pesten, discriminatie of belediging vooraf te gaan. (Op basis van NJI, De Kindertelefoon, Meldknop.nl en Arboportaal.nl)
4. Discriminatie
Discriminatie is het ongelijk behandelen en achterstellen van mensen op basis van kenmerken die er niet toe doen in een situatie. Er zijn 11 gronden van discriminatie: leeftijd, seksuele gerichtheid, godsdienst en levensovertuiging, etniciteit, geslacht (gender), nationaliteit, handicap of chronische ziekte, politieke overtuiging, burgerlijke staat, soort contract, arbeidsduur. (bron: discriminatie.nl, Movisie)
5. Mishandeling
Mishandeling is het buiten de spel- en/of wedstrijdsituatie gebruiken van niet functioneel fysiek of psychisch geweld (zoals mishandeling, slaan, trappen, het geven van een kniestoot, het toedienen van een kopstoot, het geven van een elleboogstoot, etc.) dan wel het zeer ernstig bedreigen met concreet fysiek en psychisch gewelddadig handelen. (O.b.v. KNVB, Arboportaal)
6. Belediging
Belediging kan verbaal, via gezichtsuitdrukking of met gebaren plaatsvinden (bedoeld en onbedoeld). Het wordt ernstige belediging als het gaat om het opzettelijk aanranden van iemands eer of goede naam, op beledigende wijze, onafhankelijk van de juistheid van de betichting. Belediging van een ambtenaar in functie is strafbaar en ook als het slachtoffer een klacht indient. (bron: op basis van juridisch woordenboek, Wikipedia)
Gedragsregels preventie seksuele intimidatie
Om kort en bondig duidelijk te maken wat niet geaccepteerd wordt, hebben de sportbonden en NOC*NSF gezamenlijk gedragsregels opgesteld. De regels zijn gemaakt om de risico’s op ongewenst gedrag in de relatie atleet en trainer te verkleinen en ze fungeren als toetssteen voor het gedrag van begeleiders en sporters in concrete situaties.
De 11 gedragsregels:
- De begeleider moet zorgen voor een omgeving en een sfeer waarbinnen de sporter zich veilig voelt.
- De begeleider onthoudt zich ervan de sporter te bejegenen op een wijze die de sporter in zijn waardigheid aantast en/of verder in het privéleven van de sporter door te dringen dan nodig is voor het gezamenlijk gestelde doel.
- De begeleider onthoudt zich van elke vorm van (machts)misbruik of seksuele intimidatie tegenover de sporter.
- Seksuele handelingen en seksuele relaties tussen de begeleider en de jeugdige sporter tot zestien jaar zijn onder geen beding geoorloofd en worden beschouwd als seksueel misbruik.
- De begeleider mag de sporter niet op een zodanige wijze aanraken dat de sporter en/of de begeleider deze aanraking naar redelijke verwachting als seksueel of erotisch van aard zal ervaren, zoals doorgaans het geval zal zijn bij het doelbewust (doen) aanraken van geslachtsdelen, billen en borsten.
- De begeleider onthoudt zich van seksueel getinte verbale intimiteiten.
- De begeleider zal tijdens training(sstages), wedstrijden en reizen gereserveerd en met respect omgaan met de sporter en met de ruimte waarin de sporter zich bevindt, zoals de kleedkamer of de hotelkamer.
- De begeleider heeft de plicht de sporter te beschermen tegen schade en (machts)misbruik als gevolg van seksuele intimidatie. Daar waar bekend of geregeld is wie de belangen van de (jeugdige) sporter behartigt, is de begeleider verplicht met deze personen of instanties samen te werken, opdat zij hun werk goed kunnen uitoefenen.
- De begeleider zal de sporter geen (im)materiële vergoedingen geven met de kennelijke bedoeling tegenprestaties te vragen. Ook de begeleider aanvaardt geen financiële beloning of geschenken van de sporter die in onevenredige verhouding tot de gebruikelijke dan wel afgesproken honorering staan.
- De begeleider zal er actief op toezien dat deze regels worden nageleefd door iedereen die bij de sporter is betrokken. Indien hij gedrag signaleert dat niet in overeenstemming is met deze regels zal hij de betreffende persoon daarop aanspreken.
- In die gevallen waarin de gedragsregels niet (direct) voorzien, ligt het binnen de verantwoordelijkheid van de begeleider in de geest hiervan te handelen.
Anti-doping
Iedere sporter die deelneemt aan (inter)nationale wedstrijden dient op de hoogte te zijn van de regels omtrent doping. Deze regels zijn vastgesteld door het Wereld Anti-Doping Agentschap (WADA). In Nederland worden zij vertegenwoordigd door de Dopingautoriteit. Nederlandse sporters zijn gebonden aan het Nationaal Dopingreglement. De regels op het gebied van doping zijn vastgelegd in het Nationaal Dopingreglement, dat is opgesteld door de Dopingautoriteit.
De uitvoering van de regels is door de NSkiV ondergebracht bij de Stichting Instituut Sportrechtspraak (en ook formeel vastgelegd in de statuten van de NSkiV). De sporter verplicht zich tot naleving van deze regels, zoals onder andere vastgelegd (zowel rechten als plichten) in het doping- en tuchtreglement van de NSkiV. Ook op de website van het Instituut Sport Rechtspraak – isr.nl – zijn de verschillende reglementen te downloaden.
Het is de verantwoording van de atleet zelf om op te hoogte te blijven van de meest recente documenten. Controleer daarom regelmatig of er wijzigingen zijn op de website van het Instituut Sport Rechtspraak.
Indien je vragen hebt over doping kun je contact opnemen met de Dopingautoriteit. Deze organisatie is dé Nederlandse autoriteit op het gebied van dopingcontroles en dopingvoorlichting. Op dopingautoriteit.nl is veel informatie te vinden over de risico’s, de rechten en de plichten van sporters en begeleiders bij dopingcontroles. De meest essentiële informatie staat echter hieronder op een rijtje. Bij de Dopingautoriteit kan iedereen terecht die vragen heeft over doping én alles wat met doping te maken heeft. Heb je een vraag, stuur dan een e-mail naar: [email protected].
De volgende stukken in de rubriek reglementen zijn van belang
Het Nationaal Dopingreglement verwijst naar een drietal bijlagen:
- WADA-dopinglijst: www.dopingautoriteit.nl/dopinglijst
- Whereaboutsbijlage: www.dopingautoriteit.nl/dopingreglement
- Dispensatiebijlage: www.dopingautoriteit.nl/dopingreglement
Aanvullende reglementen
Reglement Naleving Dopingsancties: www.dopingautoriteit.nl/juridisch/reglement-naleving-dopingsancties
Ordemaatregel en periode van uitsluiting: www.dopingautoriteit.nl/juridisch/status-gedurende-dopingschorsing-ordemaatregel
Wat je moet weten
De dopinglijst
Een sporter is altijd zelf verantwoordelijk voor wat zich in zijn of haar lichaam bevindt. Het is daarom van belang altijd goed te controleren of middelen die gebruikt worden op de dopinglijst voorkomen. Of het nu gaat om iets dat door een arts wordt voorgeschreven of om een middel dat bij de drogist wordt gekocht: in beide kunnen dopinggeduide stoffen voorkomen.
Medicijngebruik en dopingcontroles
Komt het dan toch voor dat een sporter, vanwege een ziekte of aandoening iets moet gebruiken wat op de dopinglijst staat, dan moet hiervoor dispensatie worden aangevraagd. Sporters die voornamelijk actief zijn op nationaal niveau, kunnen dit doen bij de Dopingautoriteit, via Geneesmiddelen Dispensatie Sporter (GDS). Sporters die internationaal actief zijn dienen dit meestal bij de internationale federatie af te handelen.
Doping in je vitaminepil?
Uit onderzoek is gebleken dat 2 tot 25% van alle voedingssupplementen vervuild zijn met dopinggeduide stoffen. Deze stoffen staan dus niet op het etiket vermeld, maar zitten er soms wel in. Sporters kunnen hierdoor onbewust positief testen en geschorst worden. Om de kans op zo’n onbedoelde positieve dopingcontrole te minimaliseren is het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT) ontwikkeld. Mocht je voedingssupplementen willen gebruiken gebruik dan alleen NZVT-goedgekeurde voedingssupplementen. Dan houd je de kans op een positieve controle minimaal. Voor meer informatie, ga naar dopingautoriteit.nl/nzvt.
De dopingcontroleprocedure
Zorg dat je op de hoogte bent van de rechten en plichten tijdens een dopingcontroleprocedure. Hierdoor kom je nooit voor verrassingen te staan. Weigering van een dopingtest staat bijvoorbeeld gelijk aan het leveren van een positieve controle.
Sportsecretariaat
Ook kun je contact opnemen met het sportsecretariaat. Het sportsecretariaat is op de volgende manieren te bereiken:
Telefoon: +31 (0)30 307 78 06
E-mail: [email protected]
E-learning Dopingautoriteit
Ben jij wedstrijdskiër- of snowboarder, trainer, coach of ouder en wil je meer weten over dopingcontrole? Maak dan de E-learning van de Dopingautoriteit >>
Extra tips voor schone sport
Kijk op www.dopingautoriteit.nl/tips voor de laatste tips op het gebied van schone sport.
Instituut Sport Rechtspraak
Onderdeel van het creëren van een veilig sportklimaat is onder andere de aanpak van excessen en de daarbij horende repressieve maatregelen. Kwalitatieve tuchtrechtspraak vormt daarin een belangrijk onderdeel. De NSkiV is aangesloten bij het ISR voor algemeen tuchtrecht, seksuele intimidatie, matchfixing en doping. Tevens is de aanklager van het ISR bevoegd om dossiers te openen en af te handelen.
Alle reglementen en procedures kan worden gedownload via de website van het ISR.
Vertrouwenscontactpersoon NSkiV
Grensoverschrijdend gedrag komt overal voor: op het werk, in de disco, op school… en helaas ook in de sport. Als je ermee te maken krijgt, is het belangrijk te weten waar je terecht kunt voor hulp, ondersteuning en advies. Als sportbond heeft de NSkiV een vertrouwenscontactpersoon benoemd die je op weg helpt naar het juiste advies.
Signaleren en praten
Iedereen die sport, moet dit kunnen doen in een veilige omgeving. Wanneer je te maken krijgt met grensoverschrijdend gedrag is dat een teken dat die omgeving niet veilig meer is. Het kan veel emoties en vragen oproepen, ook als je er niet zelf het slachtoffer van bent, maar het ziet gebeuren. Blijf er niet mee rondlopen! Signaleer het en praat erover met iemand in wie je vertrouwen hebt. Direct signaleren en het in de openbaarheid brengen van grensoverschrijdend gedrag kan herhaling of het verergeren van de situatie voorkomen. Erover praten is vaak moeilijk. Het kan allerlei nadelige gevolgen hebben voor jou en voor anderen. Op die momenten kan het prettig zijn om met iemand van buitenaf te kunnen praten en advies te vragen. Daarom heeft de NSkiV een vertrouwenscontactpersoon aangesteld of kan je gebruik maken van het annonieme ‘Speak-Up’ systeem. Dit is bereikbaar via deze link.
Vertrouwenscontactpersonen
Je kunt contact opnemen met de vertrouwenscontactpersoon als je melding wilt doen van grensoverschrijdend gedrag. De vertrouwenscontactpersoon is er niet alleen voor slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag, maar ook voor ouders en begeleiders. Ook beschuldigden kunnen hier om advies vragen. Tevens kan je bij een vermoeden van grensoverschrijdend gedrag in jouw omgeving contact zoeken met de vertrouwenscontactpersoon. Hij of zij luistert naar je verhaal en helpt je zoeken naar mogelijkheden om de situatie op te lossen. Informatie wordt strikt vertrouwelijk behandeld en er gebeurt niets dat je niet weet. Indien gewenst wordt doorverwezen naar de vertrouwenspersonen van NOC*NSF, die kunnen adviseren en ondersteunen bij eventueel verder te nemen stappen. De vertrouwenscontactpersoon zal niet inhoudelijk adviseren maar helpen om in contact te komen met de juiste persoon met de benodigde kennis en competenties.
Hoe te bereiken
Je kan de vertrouwenscontactpersoon van de NSkiV benaderen voor een melding of een vermoeden van grensoverschrijdend gedrag. De melding kan gericht worden aan [email protected]. De melding wordt strikt vertrouwelijk behandeld. Ook kan je annoniem een vraag stellen of een melding maken via het ‘Speak Up’ systeem via deze link.
Melding bij NOC*NSF
Daarnaast kan men gebruik maken van de diensten van speciale vertrouwenspersonen en adviseurs van NOC*NSF. Zij bieden een luisterend oor en adviseren en ondersteunen bij eventueel verder te nemen stappen. Voor slachtoffers en beschuldigden zijn er aparte vertrouwenspersonen. Wie advies wil over de aanpak van een negatieve situatie kan terecht bij een van de adviseurs. Zij zijn er voor zowel bonden als verenigingbestuurders, als ook voor ouders van sporters. Vertrouwenspersonen en adviseurs kennen de sportwereld, zijn specifiek opgeleid, deskundig én onafhankelijk.
Vertrouwenspunt Sport
Voor alle sporters en hun omgeving heeft NOC*NSF in samenspraak met de sportbonden het Vertrouwenspunt Sport opgezet. Want naast alle positieve kanten, heeft sport ook een keerzijde. Het gaat dan over afwijkingen van de regels, waarden en normen in de sport. Afwijkingen op het gebied van doping, matchfixing en grensoverschrijdend gedrag die de olympische kernwaarden van respect, vriendschap en fair play aantasten.
Daarom heeft NOC*NSF het Vertrouwenspunt Sport in het leven geroepen. Hier kun je vragen stellen of meldingen doen over zaken die mogelijk in strijd zijn met de regels, waarden en normen in de sport. Dat kunnen persoonlijke dilemma’s of vervelende ervaringen zijn, maar je kunt er ook terecht wanneer je grensoverschrijdend gedrag van anderen wilt melden. In een vertrouwelijk gesprek met een vertrouwenspersoon of adviseur bespreek je wat je dwars zit en welke stappen je zou kunnen zetten om het aan te pakken. Je houdt zelf altijd de regie op wat er met je verhaal gedaan wordt.
Alle sporters, maar ook hun omgeving (begeleiders, trainers, coaches, ouders, medische staf, teamgenoten, et cetera) kunnen gebruikmaken van het Vertrouwenspunt Sport. Met deze service bieden we de sport een luisterend oor:
- Voor persoonlijke vragen, dilemma’s of meldingen die vertrouwelijk zijn. In een vertrouwelijk gesprek met een deskundig vertrouwenspersoon of adviseur bespreek je wat je dwars zit en welke stappen je zou kunnen zetten om het aan te pakken. Je houdt zelf de regie op wat er met je verhaal gedaan wordt.
- Voor het melden van misstanden waar iets mee gedaan moet worden. Deze meldingen leiden tot vervolgonderzoek, waarbij het mogelijk is dat dit onderzoek leidt tot sancties en/of maatregelen.
Het Vertrouwenspunt Sport helpt de beller bij het maken van de voor hemzelf juiste keuzes. Door goede begeleiding wordt verergering en herhaling van grensoverschrijdend gedrag voorkomen. Met het melden van misstanden signaleren we problemen en kan het beleid of de organisatie aangepast worden. Bij het Vertrouwenspunt Sport kun je terecht voor alle thema’s van vertrouwelijke aard. Daarbinnen onderscheiden we grensoverschrijdend gedrag (seksuele intimidatie, pesten, discriminatie, belediging, bedreiging en mishandeling), doping, matchfixing en eetstoornissen. De gesprekken zijn vertrouwelijk en je kunt anoniem blijven indien je dat wilt en daar zelf ook zorg voor draagt. De vertrouwelijkheid is heel belangrijk en is goed geborgd binnen NOC*NSF. De vertrouwenspersonen kunnen op de inhoud van de gesprekken door hun leidinggevenden of de directie niet worden aangesproken!
Bereikbaarheid
Je kunt het Vertrouwenspunt Sport op verschillende manieren benaderen:
- Telefoon: 0900 202 55 90 (gebruikelijke belkosten) – maandag t/m vrijdag 08.00 – 20.00 uur.
- WhatsApp: 06-53646928
- E-mail: [email protected]
- Volledig annoniem via Speak Up.